De Belgische gevangenissen verkeren in een ongeziene crisis. Donderdag 2 oktober zullen gevangenisdirecteurs en personeel in alle inrichtingen samen actievoeren tegen de structurele overbevolking, die volgens hen leidt tot onmenselijke omstandigheden. Voor het eerst in de geschiedenis zullen de directeurs daarbij ook staken.
Recordaantal gedetineerden, honderden mensen slapen op de grond
België kampt al jaren met een chronisch tekort aan celruimte. In augustus werd de symbolische kaap van 13.000 gedetineerden overschreden, terwijl de officiële capaciteit net boven de 11.000 plaatsen ligt. Intussen zitten er 13.156 mensen opgesloten, waarvan 353 noodgedwongen op de grond slapen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeelde België al herhaaldelijk voor deze inhumane situatie.
“De gevangenissen zijn kapot aan het gaan en wij moeten de scherven opruimen,” zegt Serge Rooman, directeur van de gevangenis van Merksplas. “Mensen komen slechter buiten dan dat ze binnenkomen. De rode lijn is overschreden.”
Directeurs luiden de noodklok
In een gezamenlijke brief, die door alle Belgische gevangenisdirecteurs werd ondertekend, uiten zij hun wanhoop. Ze spreken van een cri de cœur en hekelen het gebrek aan politieke daadkracht. “We trekken het gewoon niet meer. De noodsituatie vandaag verdraagt geen dralen meer. De politieke hoofden moeten uit het zand,” klinkt het.
De directeurs dreigen zelfs met drastische maatregelen: zolang er gevangenen op de grond slapen, zouden bij elke nieuwe opname twee gedetineerden worden vrijgelaten. Zodra die situatie gestabiliseerd is, zou volgens hun plan één gevangene moeten vertrekken per nieuwkomer. Daarnaast vragen ze extra middelen die afgestemd zijn op het reële aantal gevangenen (13.000) in plaats van op de theoretische capaciteit (11.000).
Personeel en vakbonden mee in actie
Het gevangenispersoneel schaart zich achter de directeurs. De socialistische vakbond ACOD spreekt van een “humanitaire crisis” en roept haar leden op om de actie te steunen. Tussen 12.30 uur en 14.30 uur zullen personeel en directeurs gezamenlijk voor de gevangenispoorten verschijnen, in hun dagelijkse werkplunje, om de ernst van de situatie te onderstrepen.
Directeur-generaal van het Gevangeniswezen Mathilde Steenbergen noemt de situatie “onhoudbaar”. Ze erkent dat eerdere noodmaatregelen van minister van Justitie Annelies Verlinden te weinig effect hebben gehad. “Het aantal grondslapers daalt niet en de druk op personeel en gedetineerden blijft toenemen,” aldus Steenbergen.
Minister Verlinden zegt de oproep ernstig te nemen maar benadrukt dat het probleem breder is dan enkel haar bevoegdheid. “Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid van de hele regering. Als er gemakkelijke oplossingen waren, zouden die al uitgevoerd zijn.” Ze wijst op de lopende begrotingsonderhandelingen waarin ze hoopt extra middelen te bekomen.
Een systeem op instorten
De actiedag van donderdag moet volgens de initiatiefnemers een krachtig signaal geven: het Belgische gevangeniswezen is op een breekpunt beland. Zonder onmiddellijke maatregelen riskeren zowel personeel als gedetineerden blijvende schade. Zoals de gevangenisdirecteurs het zelf samenvatten: “Iedereen die vandaag een gevangenis binnenstapt, ondergaat detentieschade. Dit is geen gewone vraag meer. Dit is een noodkreet.”
