WHO slaat alarm: Mazelen weer in opmars door stagnatie in vaccinaties
Volgens een nieuw rapport van de WHO zijn de wereldwijde vaccinatieinspanningen goed op weg om te herstellen van de dip tijdens de COVID-19-pandemie, maar is het niveau van vóór de pandemie nog niet volledig bereikt.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt voor een zorgwekkende toename van mazelenuitbraken wereldwijd. Hoewel vaccinatieprogramma's sinds de eeuwwisseling miljoenen levens hebben gered, stagneert de vooruitgang. Grote uitbraken in Europa en daarbuiten tonen aan dat de strijd tegen dit uiterst besmettelijke virus vertraagt, mede door een zorgwekkende daling in de vaccinatiegraad.
Volgens een nieuw rapport van de WHO zijn de wereldwijde vaccinatieinspanningen goed op weg om te herstellen van de dip tijdens de COVID-19-pandemie, maar is het niveau van vóór de pandemie nog niet volledig bereikt. In 2024 ontving wereldwijd 84% van de kinderen een eerste dosis van het mazelenvaccin, terwijl 76% een tweede dosis kreeg. Hoewel de dekking van de tweede dosis een historisch hoogtepunt heeft bereikt, blijft dit percentage ver onder de drempel van 95% die nodig is om groepsimmuniteit te garanderen en uitbraken te voorkomen.
Stijging in besmettingen, daling in sterfte
De gevolgen van deze "vaccinatiegaten" zijn zichtbaar in de cijfers. Naar schatting liepen in 2024 wereldwijd ongeveer 11 miljoen mensen mazelen op, een stijging van 8% ten opzichte van 2019. Opvallend is dat ondanks de stijging in het aantal besmettingen, het aantal doden is gedaald tot ongeveer 95.000 in 2024 – een afname van 11% vergeleken met 2019.
De WHO verklaart deze schijnbare tegenstrijdigheid door een verschuiving in waar de ziekte toeslaat: er zijn meer besmettingen in middeninkomenslanden waar de overlevingskans groter is, en minder in de allerarmste landen. Desondanks blijft elke dode door deze vermijdbare ziekte onaanvaardbaar. Sinds het jaar 2000 hebben vaccinaties naar schatting bijna 59 miljoen levens gered.
Alarmbellen in Europa en Amerika
Het virus maakt geen onderscheid tussen arme en rijke landen. In 2024 rapporteerden 59 landen grote of ontwrichtende uitbraken, het hoogste aantal sinds 2019. Ook in Europa en Noord-Amerika is een heropleving zichtbaar in gebieden waar de vaccinatiegraad is gedaald of waar ongelijkheid heerst in de toegang tot zorg.
De situatie heeft directe gevolgen voor de eliminatiestatus van hele regio's. De regio Amerika, die in 2024 nog werd herbevestigd als mazelenvrij, verloor deze status in november 2025 opnieuw, mede door aanhoudende transmissie in Canada. Ook de Verenigde Staten kampten recent met grote uitbraken.
In België werden dit jaar eveneens uitbraken gemeld, specifiek in de provincies Antwerpen en Limburg. Het gezondheidsinstituut Sciensano telde in 2024 in totaal 526 gevallen, het hoogste aantal in jaren. Vooral niet-gevaccineerde jonge kinderen werden getroffen.
Oorzaken en zorgen voor de toekomst
Kate O’Brien, directeur van de afdeling Immunisatie bij de WHO, vergelijkt mazelen met een "brandalarm": het is vaak de eerste ziekte die opflakkert wanneer de vaccinatiegraad daalt, wat wijst op bredere zwaktes in het gezondheidssysteem.
De WHO maakt zich grote zorgen over de toekomst van de bestrijding. Bezuinigingen op vaccinatieprogramma's en surveillancesystemen bedreigen de vooruitgang. Specifieke zorgen zijn er over de verminderde steun van de Verenigde Staten, historisch een belangrijke leider en financier van het wereldwijde mazelenprogramma. Daarnaast speelt desinformatie een rol; scepsis over vaccins, mede aangewakkerd door online theorieën, blijft een obstakel.
Om het tij te keren, benadrukt de WHO de noodzaak om vaccinatieprogramma's te versterken, met name in regio's waar de middelen onder druk staan. Het doel blijft een wereld zonder mazelen, maar zonder duurzame politieke wil en financiering dreigt dit doel buiten bereik te raken