EU zet spoed achter miljardensteun Oekraïne: Commissie komt deze week met voorstel

De Europese Commissie presenteert naar verwachting deze week een juridisch ontwerpvoorstel voor een lening aan Oekraïne, gedekt door bevroren Russische tegoeden. Met de naderende EU-top op 18 december en de waarschuwing dat Kiev begin 2026 zonder geld dreigt te vallen, neemt de druk op Brussel en de lidstaten toe.

Voorzitter Ursula von der Leyen benadrukte woensdag in het Europees Parlement dat de rekening niet eenzijdig bij de Europese belastingbetaler mag komen te liggen.

De financiële behoeften van Oekraïne tot eind 2027 worden geschat op zo'n 135 tot 140 miljard euro. De Commissie wil dit bedrag dekken door de winsten van bevroren Russische tegoeden – waarvan het leeuwendeel bij het in Brussel gevestigde Euroclear staat – in te zetten als onderpand voor een zogeheten "herstellening". Dit geld zou pas door Rusland terugbetaald moeten worden in het onwaarschijnlijke scenario dat het land instemt met oorlogsherstelbetalingen.

"De volgende stap is nu dat de Commissie klaar is om een wettekst te presenteren," vertelde Von der Leyen woensdag aan de parlementsleden. "Ik zie geen enkel scenario voor me waarin de Europese belastingbetaler alleen de rekening betaalt."

Belgische zorgen en garanties

Het plan stuit echter op aanhoudende bezwaren van België. Premier Bart De Wever vreest voor de financiële en juridische risico's die gepaard gaan met het gebruik van de 185 miljard euro aan tegoeden die in zijn land bevroren zijn. De Belgische regering is bezorgd over mogelijke vergeldingsacties vanuit Moskou en juridische procedures die jaren kunnen aanslepen.

Om de Belgische zorgen weg te nemen, heeft de Commissie garanties aangeboden. Het voorstel dat deze week wordt verwacht, moet juridisch dichttimmeren dat België niet alleen opdraait voor de gevolgen als Rusland schadeclaims indient of als rechtbanken oordelen dat de tegoeden moeten worden vrijgegeven. "We hopen hun aarzeling te kunnen oplossen," aldus een EU-diplomaat. "We zien echt geen andere optie dan de herstellening."

Amerikaans vredesplan voert druk op

De urgentie in Brussel is mede ingegeven door geopolitieke ontwikkelingen. De vredesgesprekken nemen in intensiteit toe en het team van de aanstaande Amerikaanse president Donald Trump stuurt aan op een deal.

De discussie stroomversnelde vorige week na het uitlekken van een controversieel Amerikaans 28-puntenplan. In dat voorstel zouden de VS 100 miljard dollar van de bevroren tegoeden in een door Amerika geleid fonds stoppen en 50 procent van de winst opstrijken, terwijl de EU eenzelfde bedrag zou moeten bijleggen. Hoewel dit voorstel na overleg in Genève werd bijgesteld, schudde het de EU wakker. "Als wij niet bewegen, zullen anderen vóór ons bewegen," merkte een anonieme EU-functionaris op. De EU wil nu de regie behouden over de inzet van de tegoeden en de voorwaarden voor het opheffen van sancties.

Plan B: Een overbruggingskrediet

Mocht er voor de top van 18 december geen akkoord zijn over de inzet van de Russische tegoeden, werken Europese hoofdsteden aan een noodplan. Diplomaten spreken over een "overbruggingskrediet" (bridging loan) om Oekraïne de eerste maanden van 2026 door te helpen.

Dit krediet zou gefinancierd worden via gezamenlijke EU-leningen – door sommigen 'eurobonds' genoemd. Dit zou tijd kopen om de definitieve constructie met de Russische tegoeden juridisch rond te krijgen op een manier waar ook België mee kan leven. Een struikelblok voor dit plan B is echter dat het unanieme steun vereist, waarbij Hongarije mogelijk dwars kan liggen.

Parlementaire houding

Ondertussen bepaalt ook het Europees Parlement zijn positie. Donderdag wordt er gestemd over een resolutie die stelt dat er "niets over Oekraïne zonder Oekraïne" beslist mag worden. De tekst benadrukt dat de EU geen enkel bezet gebied als Russisch zal erkennen en dat een duurzame vrede niet mogelijk is zonder een effectief staakt-het-vuren.