De Europese regeringsleiders en staatshoofden hebben in de nacht van donderdag op vrijdag een akkoord bereikt over de financiering van Oekraïne voor de komende twee jaar. De Europese Unie zal 90 miljard euro lenen op de financiële markten om Kyiv te steunen.

Daarmee haalt de Belgische premier Bart De Wever zijn slag thuis: de risicovolle piste om direct gebruik te maken van bevroren Russische tegoeden in België is van de baan, al dienen deze wel als waarborg.

Na een lange top in Brussel, die tot diep in de nacht duurde, toonde premier De Wever zich tevreden en trots. "We hebben kunnen bijdragen tot een oplossing door constructief en standvastig te zijn," verklaarde hij na afloop. Volgens De Wever bewijst dit akkoord dat "de stem van de kleine en middelgrote landen ook telt".

De Belgische bezorgdheid

De inzet van de top was hoog. Er lagen twee opties op tafel om de Oekraïense staatskas in 2026 en 2027 te spijzen. De Europese Commissie stuurde aanvankelijk aan op een lening met de in de EU bevroren Russische tegoeden als direct onderpand. Aangezien het leeuwendeel van deze activa – zo'n 185 miljard euro – bij de in Brussel gevestigde verrekenkamer Euroclear zit, trapte België op de rem.

De Wever waarschuwde herhaaldelijk voor de juridische en financiële risico’s van deze constructie, die volgens hem de financiële stabiliteit van België en de eurozone in gevaar kon brengen. De Russische ambassadeur in België had donderdag nog gedreigd dat een "agressieve positie" België in "ernstige problemen" zou kunnen brengen.

Uiteindelijk wisten de leiders een compromis te vinden in de tweede optie: een gezamenlijke lening op Europees niveau, gedekt door de Europese meerjarenbegroting. Dit mechanisme genoot de voorkeur van België, maar vereiste unanimiteit.

Unanimiteit door 'opt-out'

Om die unanimiteit te bereiken, werd een politieke kunstgreep toegepast voor Hongarije, Slovakije en Tsjechië. Deze drie landen gaven hun verzet op in ruil voor een 'opt-out'. Zij onderschrijven het principe dat Europa geld leent aan Kyiv, maar hoeven zelf niet financieel deel te nemen aan de lening.

De Hongaarse premier Viktor Orbán noemde de lening weliswaar "een extreem slechte beslissing" en "weggegooid geld", maar toonde zich tevreden dat zijn land geen financieel risico loopt.

Russische tegoeden blijven bevroren

Hoewel de Russische tegoeden niet direct worden aangeslagen voor de lening, blijven ze een cruciale rol spelen. De activa blijven permanent bevroren totdat Rusland herstelbetalingen doet aan Oekraïne. Uiteindelijk kan Oekraïne de lening terugbetalen met deze herstelbetalingen of via de opbrengsten van de bevroren activa.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen noemde die permanente blokkering "de grote winst" van de top. Ook de Duitse bondskanselier Friedrich Merz toonde zich opgelucht dat er, na intense onderhandelingen, een unaniem besluit ligt waarmee "teruggegrepen kan worden naar bekende Europese instrumenten".

Reacties uit Kyiv en Moskou

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die eerder op de dag nog een persoonlijk onderhoud had met De Wever, reageerde opgelucht. Zelensky had gewaarschuwd dat zonder snelle financiering de productie van drones in gevaar zou komen. "Dit is aanzienlijke steun die onze weerbaarheid echt versterkt," liet hij weten via sociale media. Hij erkende de Belgische bezorgdheden, maar benadrukte vooral de noodzaak van financiële zekerheid.

Vanuit Rusland kwamen gemengde signalen. Kirill Dmitriëv, een speciale gezant van Poetin, sprak honend over een "fatale klap voor de oorlogsstokers" en zag het afzien van de directe inzet van de tegoeden als een overwinning voor "wet en rede". Tegelijkertijd klonk er in Moskou leedvermaak over de Europese verdeeldheid en de angst voor Russische vergelding.

"Overwinning voor stabiliteit"

In eigen land wordt de deal gezien als een diplomatiek succes voor De Wever. Politiek analisten stellen dat de premier zich hiermee in de categorie plaatst van staatslieden die "iets bewezen hebben" op het Europese toneel.

De Wever zelf weigerde de term 'overwinning' voor België in de mond te nemen en sprak van een rationeel debat in plaats van een ridderstrijd. "De echte winnaars zijn Oekraïne, Europa en de financiële stabiliteit," concludeerde hij.