De Europese Unie en Zuid-Afrika hebben donderdag een baanbrekend handels- en investeringspartnerschap ondertekend. De overeenkomst, gesloten daags voor de G20-top in Johannesburg, markeert een nieuwe strategie van Brussel om klimaatdoelstellingen te koppelen aan economische samenwerking en toegang tot kritieke grondstoffen.
Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa zetten hun handtekening onder het Clean Trade and Investment Partnership (CTIP). Dit is het eerste akkoord in zijn soort en wordt gezien als een blauwdruk voor toekomstige handelsrelaties van de EU. Het partnerschap richt zich specifiek op het versterken van toeleveringsketens in sectoren zoals hernieuwbare energie, groene waterstof, en schone technologieën.
Nieuwe dynamiek in handel
Volgens Von der Leyen is 2025 al een sleuteljaar voor de betrekkingen tussen de EU en Zuid-Afrika. "Vandaag gaan we nog een stap verder. Deze nieuwe, dynamische vorm van handelsovereenkomst brengt concurrentievermogen en klimaatactie samen," aldus de Commissievoorzitter.
Het akkoord moet voor beide partijen voordeel opleveren. Voor de EU betekent het een diversificatie van partners en betere toegang tot essentiële grondstoffen. Voor Zuid-Afrika moet het leiden tot industrialisatie, lokale banencreatie en steun bij de overgang naar een koolstofarme economie.
Kathleen Van Brempt, ondervoorzitter van de handelscommissie van het Europees Parlement, reageerde positief op het nieuwe format. Ze noemt het veelbelovend omdat het flexibeler en gerichter is dan traditionele handelsverdragen, die vaak jarenlange onderhandelingen vergen.
Focus op grondstoffen en infrastructuur
Naast het CTIP ondertekenden beide partijen ook een Memorandum of Understanding (MoU) over de waardeketens van mineralen en metalen. Zuid-Afrika beschikt over grote voorraden platina en mangaan, essentieel voor de productie van batterijen en auto's.
Stéphane Séjourné, uitvoerend vicevoorzitter van de Commissie, benadrukte dat in een instabiele geopolitieke wereld samenwerking met betrouwbare partners cruciaal is om de Europese aanvoer van grondstoffen veilig te stellen.
Miljardeninvesteringen via Global Gateway
De politieke akkoorden worden ondersteund door concrete financiële toezeggingen onder de Europese Global Gateway-strategie. Er is sprake van een investeringspakket van bijna € 12 miljard van 'Team Europe'. Enkele opvallende projecten zijn:
Logistiek: Een lening van € 350 miljoen van de Europese Investeringsbank (EIB) aan het Zuid-Afrikaanse staatsbedrijf Transnet voor de modernisering van spoorwegen en havens.
Gezondheidszorg: Een garantie voor een lening om de lokale productie van vaccins uit te breiden, met als doel dat Afrika tegen 2040 60% van zijn eigen vaccins produceert.
Groene energie: Een pakket van bijna € 328 miljoen voor groene waterstof en batterijen, in samenwerking met de Duitse ontwikkelingsbank KfW.
G20-context
De ondertekening vindt plaats in een opvallende geopolitieke context. Terwijl de EU-top zwaar vertegenwoordigd is in Johannesburg, hebben veel andere wereldleiders, waaronder de presidenten van de VS, China en Rusland, hun deelname aan de G20-top afgezegd.
Na de G20-top zullen Von der Leyen en de nieuwe voorzitter van de Europese Raad, António Costa, doorreizen naar Angola voor de eerste top tussen de EU en de Afrikaanse Unie.
