Spanningen tussen België en EU over bevroren Russische miljarden houden aan

De discussie over de 140 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden bij Euroclear in Brussel bereikt een kookpunt. Een privégesprek van een uur tussen de Belgische premier Bart De Wever en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen afgelopen vrijdag heeft niet tot een doorbraak geleid.

Terwijl de Europese Commissie de miljarden wil gebruiken als lening voor Oekraïne, houdt België het been stijf uit vrees voor de financiële en juridische gevolgen. Vanuit Moskou wordt de toon intussen fors opgevoerd, met openlijke dreigementen aan het adres van België.

Belgische regering op de rem

De Europese Commissie wil de activa van de Russische Centrale Bank gebruiken om Oekraïne de komende twee jaar financieel en militair te ondersteunen. België, waar het leeuwendeel van het geld geparkeerd staat, vreest echter als enige te moeten opdraaien voor de gigantische risico's.

Premier De Wever eist daarom harde garanties van de Commissie en de andere EU-lidstaten om die risico's te delen. Hij staat hierin niet alleen. De Belgische regering spreekt met één stem over de kwestie. Minister van Financiën Jan Jambon (N-VA) waarschuwde eerder deze maand al in de wandelgangen van het parlement.

"Het gaat over honderden miljarden. Als dat niet gedragen wordt door alle Europese landen, dan kan dat het failliet van België betekenen," aldus Jambon. "Ik denk dat we er het best van afblijven." Ministers Vincent Van Peteghem (CD&V) en Maxime Prévot (Les Engagées) deelden die analyse volmondig.

Door het Belgische verzet op de Europese top in oktober kreeg de Commissie de opdracht om ook "diverse opties" te onderzoeken. Desondanks blijft Von der Leyen het gebruik van de Russische fondsen de "meest effectieve" oplossing noemen.

Moskou voert de druk op

Terwijl Brussel en de EU intern worstelen, voert Rusland de druk op België gevoelig op. De nieuwe Russische ambassadeur in België, Denis Gonchar, waarschuwde dit weekend in La Libre voor "ernstige repercussies" als de activa worden aangeraakt.

Gonchar noemde het plan "extreem illegaal" en een schending van het internationaal recht, die de financiële reputatie van België en Europa onherstelbare schade zou toebrengen. Sinds de komst van Gonchar deze zomer is de toon van de Russische ambassade significant verhard en frequenter geworden. De ambassade beschuldigde minister Prévot recent nog van "leugens" en "anti-Russisch gescheld".

Het juridische mijnenveld

De Belgische vrees is niet louter financieel, maar vooral ook juridisch. Rusland dreigt met gerechtelijke stappen, waarschijnlijk via internationale arbitrage. Experts wijzen op een oud, maar blijkbaar nog steeds geldig, investeringsverdrag dat België en Luxemburg eind jaren '80 sloten met de Sovjet-Unie. Dat verdrag verbiedt onteigening en zou door Rusland kunnen worden ingeroepen om een gigantische schadeclaim tegen België in te dienen.

De Europese Commissie schat het financiële risico voor België laag in en stelt dat de EU – die de sancties heeft opgelegd – juridisch verantwoordelijk is, niet België. Euroclear en de Belgische regering zijn daar echter allerminst gerust op. Zij vrezen dat België of Euroclear uiteindelijk gedwongen kan worden het geld terug te betalen of een miljardenvergoeding te betalen. Juristen benadrukken dat de arbitrageclausules in het oude verdrag vaag zijn, wat de duur en de uitkomst van een dergelijke procedure uiterst onzeker maakt.

Het overleg tussen De Wever en Von der Leyen heeft de impasse niet doorbroken. De kwestie wordt nu doorgeschoven naar de volgende Europese top in december, waar de Commissie hoopt de Belgische regering alsnog te overtuigen.