De socialistische overheidsvakbond ACOD heeft de directie-generaal van het gevangeniswezen formeel in gebreke gesteld. De vakbond luidt de noodklok over de aanhoudende overbevolking en het recordaantal gedetineerden dat op de grond moet slapen. Tegelijkertijd is het gevangenispersoneel sinds maandag 1 december overgeschakeld op een minimumdienstverlening om de druk op minister van Justitie Annelies Verlinden (CD&V) op te voeren.
In een brief, ondertekend door gevangenispersoneel, stelt de bond dat verschillende bepalingen uit de Basiswet Gevangeniswezen door de huidige omstandigheden niet langer kunnen worden nageleefd. Er wordt gewaarschuwd dat de situatie mogelijk in strijd is met Artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat onmenselijke of vernederende behandelingen verbiedt. Volgens de bond brengt de crisis niet alleen de rechten van gedetineerden in gevaar, maar ook de fysieke en mentale veiligheid van het personeel.
Recordaantal grondslapers
De directe aanleiding voor de acties is het recordaantal 'grondslapers' in de Belgische cellen. Hoewel de stijging de afgelopen dagen licht lijkt af te vlakken, slapen er momenteel tussen de 552 en 580 gedetineerden op een matras op de grond. Experts waarschuwen dat het te vroeg is om van een trendbreuk te spreken.
De situatie is het meest nijpend in Vlaanderen (regio Noord), met meer dan 300 grondslapers. De gevangenissen van Antwerpen (62), Dendermonde (55), Hasselt en Gent (elk 33) zijn zwaar getroffen. In Wallonië (regio Zuid) slapen 226 mensen op de grond, met pieken in Bergen en Leuze. Zelfs in de nieuwe gevangenis van Haren (Brussel) zijn er, ondanks de recente plaatsing van 43 extra bedden, nog steeds 13 grondslapers.
De bonden vrezen dat het totale aantal gedetineerden tegen het einde van dit jaar zal oplopen tot 13.500 of zelfs 14.000. "Dit is voor ons onaanvaardbaar," aldus ACOD.
Minimumdienstverlening van kracht
Om hun eisen kracht bij te zetten, hebben de vakbonden ACOD en VSOA hun leden opgeroepen om sinds maandag 1 december enkel nog de absolute kerntaken uit te voeren. Het ACV steunt de oproep en bekijkt de invulling per gevangenis. Tijdens deze actie worden alleen de negen wettelijk verplichte basistaken uitgevoerd, waaronder het voorzien van maaltijden, medische zorg, douches, wandelingen en bezoek van advocaten of familie.
Moeizaam overleg en extra middelen
De acties zijn gericht aan het adres van minister Verlinden en de federale regering. Verlinden kondigde vorige week wel aan dat Justitie over de hele legislatuur kan rekenen op een miljard euro extra, onder meer om het probleem van de grondslapers aan te pakken. De minister moet de komende weken de prioriteiten voor deze investeringen vastleggen.
Het overleg tussen de bonden en de gevangenisadministratie verloopt intussen stroef maar blijft gaande. Een vergadering op dinsdag leverde geen concrete nieuwe afspraken op, maar bevestigde wel de bereidheid tot dialoog. Aanstaande vrijdag staat er een nieuw overleg gepland over de werkomstandigheden. ACOD benadrukt dat zorgvuldigheid in dit debat belangrijker is dan snelheid, maar eist wel dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt voor de "structurele en jarenlange" problemen.
