De diplomatieke inspanningen om de oorlog in Oekraïne te beëindigen lijken in een beslissende fase te zijn beland. Na intensief overleg in Berlijn tussen de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, Amerikaanse gezanten en Europese regeringsleiders, klinken er voorzichtig optimistische geluiden.
Hoewel Zelensky de gesprekken als "niet eenvoudig" bestempelde, sprak de Amerikaanse president Donald Trump maandag van "goede vooruitgang" en stelde hij dat een vredesakkoord "dichterbij is dan ooit".
In de Duitse hoofdstad voerden de Amerikaanse speciale gezant Steve Witkoff en Trumps schoonzoon Jared Kushner de afgelopen twee dagen gesprekken met de Oekraïense delegatie en Europese leiders, waaronder de Duitse bondskanselier Friedrich Merz, de Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Keir Starmer. Het doel is een "vredespakket" dat de strijd tussen Rusland en Oekraïne definitief moet staken.
'Artikel 5-achtige' garanties
De kern van het voorgestelde akkoord draait om robuuste veiligheidsgaranties voor Kiev. Volgens Amerikaanse functionarissen en president Trump wordt er gewerkt aan garanties die vergelijkbaar zijn met het Artikel 5-principe van de NAVO (een aanval op één is een aanval op allen).
"We werken aan veiligheidsgaranties om ervoor te zorgen dat de oorlog niet opnieuw begint," aldus Trump vanuit Washington. Hij benadrukte dat Europa een groot onderdeel van dit proces zal zijn. Een anonieme Amerikaanse functionaris waarschuwde echter dat dit aanbod tijdelijk is: "Deze garanties liggen niet voor eeuwig op tafel. Ze zijn nu beschikbaar als er op een goede manier een conclusie wordt bereikt."
De Duitse bondskanselier Merz noemde het Amerikaanse aanbod van materiële en juridische garanties "opmerkelijk" en sprak van een "zeer belangrijke stap vooruit" die de kans op een echt vredesproces vergroot.
Pijnlijke concessies en grondgebied
Ondanks het optimisme over de veiligheidsstructuur, blijven de discussies over grondgebied uiterst moeizaam. Zelensky omschreef de gesprekken in Berlijn als "productief maar pijnlijk". Volgens ingewijden dringen de Amerikaanse onderhandelaars erop aan dat Oekraïne zich terugtrekt uit de Donbas-regio (Donetsk en Loehansk), die grotendeels door Rusland wordt gecontroleerd.
"Er is voldoende dialoog over het grondgebied, maar eerlijk gezegd hebben we nog steeds verschillende posities," gaf Zelensky toe. Waar Oekraïne grondwettelijk vasthoudt aan zijn territoriale integriteit, lijkt er wel beweging te zitten in de opstelling ten aanzien van de NAVO. Zelensky zou bereid zijn het NAVO-lidmaatschap te laten varen, mits daar de harde Amerikaanse veiligheidsgaranties tegenover staan.
Europese 'boots on the ground'
De Europese leiders presenteerden in Berlijn een gezamenlijk plan om een eventueel akkoord in de praktijk te handhaven. Zij stellen een "multinationale strijdmacht" voor, bestaande uit troepen van een zogenoemde coalition of the willing en de VS.
Deze troepenmacht zou, samen met een door de Amerikanen geleid monitoringsmechanisme, moeten toezien op het staakt-het-vuren en waarschuwen bij mogelijke nieuwe agressie.
Daarnaast werd de kwestie van bevroren Russische tegoeden besproken. Zelensky pleitte er opnieuw voor om de circa 185 miljard euro aan Russische activa, die grotendeels bij Euroclear in Brussel liggen, volledig in te zetten voor de verdediging van Oekraïne.
Rusland wacht af
Hoewel Trump stelt dat het diplomatieke proces "voorzichtig maar positief" verloopt, is de reactie vanuit Moskou vooralsnog afwachtend. Het Kremlin heeft aangegeven te wachten op de officiële teksten van het conceptakkoord dat in Berlijn wordt besproken. Wel zou Rusland volgens geruchten open kunnen staan voor een Oekraïens EU-lidmaatschap als onderdeel van een deal, hoewel het vasthoudt aan zijn eisen over grondgebied en neutraliteit.
Het Amerikaanse onderhandelingsteam zal naar verwachting volgende week de definitieve versie van het "vredespakket" aan president Trump presenteren.
