Nederlandse verkiezingsuitslag moeilijk te voorspellen, onderhandelingen onvermijdelijk: experts
Aangezien Nederland woensdag vervroegde verkiezingen houdt, zegt een expert dat de uitkomst zeer onvoorspelbaar blijft vanwege een onstabiel electoraat en een gefragmenteerd politiek landschap. Hij waarschuwt voor langdurige coalitieonderhandelingen.
"Alles staat nog open", vertelde Dr. Kristof Jacobs, universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit Nijmegen, aan Anadolu. "In 2023, de vorige verkiezingen, besliste 40% van de kiezers pas in de laatste week voor de verkiezingsdag op wie ze zouden stemmen. Dat is heel gebruikelijk in Nederland."
De aanstaande verkiezingen werden in gang gezet door de val van de coalitie van premier Dick Schoof in juni 2025, nadat de extreemrechtse Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders zich terugtrok vanwege de weigering van haar partners om een strenger immigratie- en asielbeleid te voeren.
Volgens Jacobs beïnvloeden twee belangrijke factoren het kiezersgedrag in de laatste dagen van de campagne: opiniepeilingen en televisiedebatten.
"Kiezers in Nederland letten vaak op wie het grootst is in de peilingen. Als ze meer rechts stemmen, kijken ze eerder naar wie de grootste rechtse partij is. Als ze meer links stemmen, kijken ze eerder naar wie de grootste linkse partij is," legde hij uit.
‘Je hebt altijd een coalitie nodig’
Opiniepeilingen suggereren dat de PVV als eerste zou kunnen eindigen. Jacobs waarschuwde echter dat een dergelijk resultaat zich niet per se zou vertalen in regeringsmacht.
In Nederland heeft een partij 76 zetels nodig om een meerderheidsregering te vormen – een prestatie die, zoals Jacobs opmerkte, "in Nederland al heel lang niet meer is voorgekomen."
Het sterk gefragmenteerde politieke systeem van het land maakt coalitievorming onvermijdelijk. "Eerste eindigen in Nederland is in principe zinloos, of in ieder geval heeft het niet zoveel zin... Je hebt altijd een coalitie nodig," zei hij.
Jacobs voegde eraan toe dat het "zeer onwaarschijnlijk" is dat de PVV zich bij de volgende regeringscoalitie zal aansluiten, aangezien verschillende partijen – waaronder de conservatief-liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) – samenwerking met extreemrechts hebben uitgesloten.
Hij ziet een centrumrechtse coalitie als de meest waarschijnlijke uitkomst, afhankelijk van de sterkte van het linkse blok onder leiding van Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA.
Lange coalitieonderhandelingen in het verschiet
Ongeacht de uitkomst verwacht Jacobs langdurige coalitieonderhandelingen na de verkiezingen van 29 oktober.
"We zullen de komende maanden na de verkiezingsdag waarschijnlijk ministers een gebouw zien binnenkomen en daar vervolgens onderhandelen, er gebeurt niets totdat er, denk ik, rond de zomer een nieuwe regering is," zei hij.
Zelfs als de volgende regering eenmaal gevormd is, zal ze voor grote uitdagingen staan. "De huizencrisis is erg moeilijk aan te pakken en bestaat nog steeds. De zorgcrisis is er nog steeds. Er is weinig vertrouwen in de politiek, weinig vertrouwen in de overheid. De nieuwe regering zal dus onder moeilijke omstandigheden aantreden."
"Wat we de afgelopen jaren hebben gezien, is dat het in de Nederlandse politiek nooit saai is. Dus ik verwacht niet dat dat gaat gebeuren, maar wie weet," voegde Jacobs eraan toe.
Immigratie, huisvesting en gezondheidszorg domineren de campagne
De verkiezingscampagne draaide om drie belangrijke zorgen van kiezers: immigratie, huisvesting en gezondheidszorg.
"De huizenprijzen in Nederland zijn erg hoog en veel mensen willen een stabiele gezondheidszorg, maar de gezondheidszorg is erg duur," zei Jacobs.
De opkomst zal naar verwachting hoog blijven, rond de 80%, vergelijkbaar met eerdere verkiezingen. Jacobs waarschuwde echter dat sommige gedesillusioneerde PVV-aanhangers ervoor kunnen kiezen om niet te stemmen.
"Deze kiezers blijven liever thuis dan op een andere partij te stemmen, zodat ze niet naar een andere partij overstappen. Ze stemmen dan gewoon niet", legde hij uit.