EU-lidstaten akkoord met onbeperkte bevriezing Russische tegoeden ondanks Belgische zorgen
Naast het steunen van Oekraïne, wordt de maatregel door diplomaten ook gezien als een strategie om de tegoeden veilig te stellen tegen mogelijke politieke verschuivingen in de Verenigde Staten.
De lidstaten van de Europese Unie hebben donderdag een akkoord bereikt om de bevroren tegoeden van de Russische centrale bank voor onbepaalde tijd vast te houden. Deze beslissing, bevestigd door het Deense EU-voorzitterschap, is een cruciale stap om de tegoeden te gebruiken als garantie voor een omvangrijke lening aan Oekraïne. Het akkoord komt er ondanks aanhoudende juridische en financiële bezwaren vanuit België.
De beslissing werd donderdag genomen door de ambassadeurs van de EU-lidstaten en markeert een koerswijziging in het sanctiebeleid. De lidstaten maken gebruik van Artikel 122 van het EU-verdrag, een noodclausule die doorgaans is voorbehouden aan ernstige crisissituaties. Hierdoor is voor het handhaven van de sancties niet langer unanimiteit vereist, maar volstaat een gekwalificeerde meerderheid.
Veto's omzeilen
Tot nu toe moesten de sancties tegen Rusland elke zes maanden met algemene stemmen worden verlengd. Dit gaf individuele lidstaten, zoals het pro-Russische Hongarije, de macht om verlengingen te blokkeren of als wisselgeld te gebruiken. Met de nieuwe procedure wordt dit vetorecht buitenspel gezet en blijven de tegoeden bevroren totdat Rusland de oorlogsschade aan Oekraïne heeft vergoed.
De maatregel is bedoeld om de weg vrij te maken voor een ‘herstellening’ aan Oekraïne, waarmee Kiev zijn begroting voor de jaren 2026 en 2027 kan dekken. De bevroren tegoeden, die in totaal zo’n 210 miljard euro bedragen, dienen hierbij als onderpand.
Belgische weerstand en risico's voor Euroclear
Hoewel een "zeer duidelijke meerderheid" van de lidstaten instemde, blijft de kwestie gevoelig voor België. Het overgrote deel van de Russische tegoeden (ongeveer 185 miljard euro) wordt beheerd door Euroclear, een in Brussel gevestigde clearinginstelling.
De Belgische premier Bart De Wever uitte woensdag in het parlement felle kritiek op de juridische basis van het besluit. Hij stelde dat Artikel 122 bedoeld is voor noodsituaties binnen de Unie. "Waar is de noodsituatie? Er is nood in Oekraïne, maar Oekraïne ligt niet in de EU," aldus De Wever. België vreest dat het juridisch aansprakelijk kan worden gesteld als de sancties ooit worden opgeheven en het geld niet meer beschikbaar is. De Wever vergeleek de constructie met "inbreken in een ambassade en het meubilair verkopen."
De Europese Commissie pareerde deze kritiek donderdag door te stellen dat de Russische agressie wel degelijk een directe financiële impact heeft op de EU en dat de economische situatie in Europa zonder de oorlog welvarender zou zijn.
Geopolitieke context
Naast het steunen van Oekraïne, wordt de maatregel door diplomaten ook gezien als een strategie om de tegoeden veilig te stellen tegen mogelijke politieke verschuivingen in de Verenigde Staten. Er bestaat bezorgdheid dat een toekomstige regering-Trump de Russische tegoeden zou kunnen betrekken bij een deal met Moskou. Door de bevriezing juridisch te verankeren via een gekwalificeerde meerderheid, versterkt de EU haar positie.
Reactie Moskou en vervolgstappen
Rusland reageerde direct en noemde de stap "diefstal". Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwde dat de Europese "manipulaties" niet onbeantwoord zullen blijven. De Russische centrale bank heeft aangekondigd Euroclear aan te klagen bij een rechtbank in Moskou vanwege "illegale acties".
Naar verwachting zal België zich bij de formele schriftelijke stemming op vrijdag onthouden, terwijl Hongarije en Slowakije waarschijnlijk tegen zullen stemmen. De definitieve besluitvorming over de lening aan Oekraïne staat gepland voor de EU-top van 18 december.