De spanningen tussen de Belgische regering en de Europese top lopen hoog op. De Europese Commissie heeft woensdag haar langverwachte wetsvoorstel gepresenteerd om bevroren Russische tegoeden te gebruiken voor de steun aan Oekraïne. Premier Bart De Wever (N-VA) reageert echter afwijzend en stelt dat de geboden garanties voor België volstrekt onvoldoende zijn. Ondertussen dreigt Rusland met zware vergelding en zelfs oorlog, terwijl de Duitse bondskanselier Friedrich Merz de druk op Brussel opvoert.
De inzet is hoog: Oekraïne heeft voor de periode 2026-2027 dringend 140 miljard euro nodig om de oorlogseconomie draaiende te houden. De Europese Unie wil daarvan 90 miljard voor haar rekening nemen. Om dit te financieren heeft Commissievoorzitter Ursula von der Leyen twee opties op tafel gelegd. De voorkeurspiste is het gebruik van de winsten op de 185 miljard euro aan Russische staatsactiva die bevroren zijn bij het effectenhuis Euroclear in Brussel. Het alternatief is een gezamenlijke Europese lening.
"Vandaag niet, morgen niet, nooit"
Voor België vormt de voorkeurspiste een gigantisch risico. De federale regering vreest dat als Rusland na de oorlog zijn geld juridisch terugeist, Euroclear – en bij uitbreiding de Belgische staat – voor de kosten zal opdraaien.
Premier De Wever liet zich woensdag niet onbetuigd: "Ik kan me niet inbeelden dat de Europese Commissie het zou aandurven om een confiscatie te doen bij een privaat bedrijf tegen de wil van een lidstaat. Dat is du jamais vu." Volgens De Wever is België niet onder de indruk van de huidige voorstellen: "We gaan geen risico van honderden miljarden op Belgische schouders laden. Vandaag niet, morgen niet, nooit."
Garanties met gaten
Von der Leyen houdt vol dat het plan tegemoetkomt aan "de meeste bezorgdheden" van België. Het voorstel bevat een liquiditeitsmechanisme en een systeem van "bilaterale garanties", waarbij andere lidstaten beloven bij te springen als Rusland claims indient.
Financieel experts en de Belgische regering zijn echter sceptisch. Veerle Colaert (KU Leuven) waarschuwt dat deze garanties niet waterdicht zijn. Ze dekken mogelijk niet alle juridische kosten en intresten, en het is onzeker of andere lidstaten snel genoeg zullen betalen. Bovendien dreigt reputatieschade voor Euroclear, wat landen als China zou kunnen afschrikken om nog in Europa te investeren. Ook ECB-voorzitter Christine Lagarde reageerde koeltjes en hoopte slechts dat het plan "in lijn is met internationaal recht".
België buitenspel gezet?
De tijd dringt. De EU wil een akkoord bereiken op de Europese top van 18 december. Pijnlijk voor België is dat de Commissie voor het gebruik van de Russische tegoeden een juridische route (artikel 122) heeft gekozen waarbij geen unanimiteit nodig is. Als een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten instemt, kan het plan aan België worden opgedrongen. "Puur juridisch kan België buitenspel gezet worden," vreest Colaert.
Internationale druk: Merz en Rutte
De druk op België wordt ondertussen internationaal opgevoerd. De Duitse bondskanselier Friedrich Merz stelde in een opiniebijdrage dat de risico's gezamenlijk gedragen moeten worden op basis van economische draagkracht. Hij reist vrijdag naar Brussel voor een crisisoverleg met De Wever en Von der Leyen om de Belgische bezwaren "snel door te spreken".
Ook binnen de NAVO wordt naar de centen gekeken. Secretaris-generaal Mark Rutte sprak zijn vertrouwen uit in het EU-leiderschap, maar benadrukte de noodzaak: "Als het mobiliseren van de activa niet lukt, moeten we het geld elders vinden. Oekraïne kan niet in de steek gelaten worden."
Dreigementen uit Moskou
Terwijl Europa kibbelt over de risicoverdeling, laat het Kremlin zijn tanden zien. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken belooft de "meest strenge reactie" indien de activa worden aangeraakt. Voormalig president Dmitri Medvedev ging nog een stap verder en noemde het plan diefstal die door Moskou beschouwd kan worden als een casus belli – een aanleiding tot oorlog.
De komende twee weken worden cruciaal. De Wever beseft dat hij voor een zware strijd staat: "We zullen zien of ze onze arm proberen om te wringen. Ik ben in staat om enige druk te verdragen."
