Brussel evenaart historisch Belgisch record: 541 dagen zonder regering, financiële 'shutdown' dreigt

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft vandaag een triest mijlpaal bereikt. Exact 541 dagen na de verkiezingen van 9 juni 2024 is er nog steeds geen uitzicht op een nieuwe regering. Daarmee evenaart Brussel het beruchte federale record van de regeringsformatie onder Elio Di Rupo (2010-2011). Terwijl de politieke impasse muurvast zit, waarschuwt minister van Begroting Dirk De Smedt (Open VLD) voor een nakende ‘shutdown’ van de openbare diensten nu banken hun kredietlijnen beginnen in te trekken.

Waar de formatie van 2010-2011 uiteindelijk leidde tot een regering, lijkt de Brusselse knoop vandaag onontwarbaar. Het gewest, dat bestaat uit een complex systeem waarbij meerderheden nodig zijn in zowel de Franstalige als de Nederlandstalige taalgroep, lijdt onder diepe politieke veto’s. De onderhandelingen zitten muurvast doordat de Franstalige socialisten (PS) weigeren in zee te gaan met de liberale MR of de N-VA, terwijl er nauwelijks andere mathematische combinaties mogelijk zijn.

Geen wereldrecord, wel een Belgisch trauma

Hoewel 541 dagen een symbolische grens is in de Belgische politiek, is het officieel geen wereldrecord. Guinness World Records behoudt die categorie voor soevereine staten (waar België met de crisis van 2010-2011 nog steeds koploper is). Voor regio’s staat het record op naam van Noord-Ierland, dat 729 dagen zonder bestuur zat. Desalniettemin is de situatie volgens waarnemers ernstig: "De formatie in Brussel laat zien dat België op bepaalde vlakken onbestuurbaar is geworden," stelt politicoloog Fauke Deceuninck.

Financieel drama: "Het geld is op"

De politieke stilstand heeft inmiddels acute financiële gevolgen. Het gewest kampt met een schuld van bijna 16 miljard euro en een structureel begrotingstekort. De kredietwaardigheid van Brussel is afgelopen zomer verlaagd, wat banken kopschuw maakt.

• Kredietlijnen ingetrokken: Belfius heeft een cruciale kredietlijn van 500 miljoen euro ingetrokken. Er zijn berichten dat ook ING twijfelt, hoewel onderhandelingen daarover nog lopen.
• Dreiging van shutdown: Dirk De Smedt, minister van Begroting in lopende zaken, windt er geen doekjes om: "Het gevaar voor een shutdown is reëel." Als de cashflow opdroogt, komen in het voorjaar de uitbetaling van salarissen van ambtenaren en steun aan OCMW’s in gevaar.

"Als de Nederlanders (ING) afhaken is het gedaan, dan zullen we het snel voelen," waarschuwt professor staatsfinanciën Herman Matthijs (VUB). Dit zou kunnen leiden tot een situatie waarin de federale overheid Brussel onder curatele moet plaatsen.

Politiek ultimatum: nog tien dagen

In een poging de impasse te doorbreken, heeft Les Engagés-voorzitter Yvan Verougstraete een ultimatum gesteld. Hij geeft de MR nog tien dagen om een meerderheid te vinden. Lukt dit niet, dan zal Les Engagés de "centrumlinkse piste" verkennen met PS, Défi en Ecolo. Dit scenario stuit echter op verzet aan Vlaamse kant. Open VLD-voorzitter Frédéric De Gucht laat weten weinig heil te zien in een coalitie met Ecolo en Défi, en houdt vast aan de huidige Vlaamse coalitie met N-VA—een partij die door de PS wordt uitgesloten.

Ook eerdere pogingen van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez om de onderhandelingen vlot te trekken, werkten averechts en leidden tot wrevel bij Brusselse politici ("Wat moet die Waal hier?").

Civiele samenleving slaat alarm: "541 WeAreBrussels"

De Brusselse bevolking en het middenveld laten intussen van zich horen. De impact op de stad is zichtbaar: de aanleg van metrolijn 3 ligt stil, de renovatie van het Schumanplein is een bouwwerf zonder einde en vzw's zoals Samusocial zien hun subsidies stokken.

Als reactie hebben prominente figuren uit de academische, culturele en bedrijfswereld zich verenigd in het collectief 541 WeAreBrussels. Onder de ondertekenaars bevinden zich rectoren Jan Danckaert (VUB) en Annemie Schaus (ULB), alsook culturele leiders en ondernemers. Hun eisen zijn helder:

1. Onmiddellijk conclaaf: Politici moeten zich opsluiten tot er een akkoord is dat de essentiële diensten vrijwaart.
2. Burgerconventie: Naar het model van de G1000 pleit het collectief voor een burgerpanel om de politieke toekomst van Brussel op lange termijn vorm te geven.

"De trams rijden nog en het huisvuil wordt opgehaald, maar daarachter schuilt een financieel drama," vat journalist Steven Van Garsse samen. De komende tien dagen zullen uitwijzen of het dreigende bankroet de politieke loopgraven kan doorbreken, of dat Brussel afstevent op een ongekende administratieve shutdown.