De omstreden Europese wet op het scannen van berichten op kindermisbruikmateriaal, bekend als Chat Control, staat opnieuw bovenaan de politieke agenda. EU-voorzitter Denemarken zet vaart achter het dossier en wil al op 14 oktober een stemming laten plaatsvinden. Het voorstel verplicht aanbieders van chat-, berichten- en e-maildiensten om surveillancetechnologie in te zetten, ook zonder dat er sprake is van enige verdenking.
Deense druk op doorbraak
Al sinds 2021 wordt binnen de EU gediscussieerd over de wet. Toen keurde het Europees Parlement een tijdelijke regeling goed om privéchats te mogen doorzoeken. In 2022 volgde een verdergaand voorstel van de Europese Commissie, maar dat haalde de eindstreep niet. Het nieuwe compromis van Denemarken combineert volgens burgerrechtenorganisatie EDRi eerdere Belgische en Hongaarse voorstellen, zonder tegemoet te komen aan de belangrijkste bezwaren. Toch probeert Denemarken een doorbraak te forceren.
Voor goedkeuring is een gekwalificeerde meerderheid nodig: minstens vijftien lidstaten die samen 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen. Volgens Patrick Breyer (Piratenpartij, Duitsland) zijn al vijftien landen bereid in te stemmen. Duitsland wordt gezien als de doorslaggevende stem; als Berlijn instemt, lijkt goedkeuring onafwendbaar.
Kritiek van experts: “Onhaalbaar, duur en gevaarlijk”
Meer dan vierhonderd academici en technologie-experts waarschuwen in een open brief dat het plan onuitvoerbaar en gevaarlijk is. Een van hen is encryptiespecialist Bart Preneel (KU Leuven). Volgens Preneel is het voorstel ook een bedreiging voor fundamentele vrijheden:
“Zodra er een achterdeurtje in apps als WhatsApp of Signal zit, kan dat gebruikt worden om veel meer te monitoren dan alleen kindermisbruik. Autocratische regimes grijpen dit soort technologie nu al aan om burgers te controleren.” Zo deelde Preneel tijdens een interview met De Morgen.
Spanningsveld tussen veiligheid en privacy
Voorstanders benadrukken dat encryptie technisch gezien behouden blijft omdat de scan vóór de versleuteling plaatsvindt. Critici stellen echter dat dit de essentie van versleuteling ondermijnt. Ook Bits of Freedom waarschuwt dat de maatregelen “draconisch” zijn en een stap betekenen richting grootschalige massasurveillance.
Preneel wijst bovendien op geopolitieke risico’s:
“Toen Amerikaanse telecomdiensten door Chinese hackers werden aangevallen, adviseerden de autoriteiten juist om méér gebruik te maken van versleutelde communicatie. Europa dreigt nu zelf die veiligheid uit te hollen.”
Alternatieven
Critici pleiten voor andere middelen in de strijd tegen online kindermisbruik, zoals betere preventie, meldpunten en gerichte opsporingsmethoden, zonder de privacy van miljoenen burgers in gevaar te brengen.
Of die zorgen voldoende zijn om het Deense voorstel te blokkeren, zal de stemming in oktober moeten uitwijzen.
