De plannen van de Europese Unie om bevroren Russische tegoeden in te zetten voor de financiering van Oekraïne hebben geleid tot een felle diplomatieke en juridische tegenaanval. Terwijl Hongarije de stap veroordeelt als een "oorlogsprovocatie van ongekende omvang", heeft de Russische centrale bank een miljardenclaim ingediend tegen de in Brussel gevestigde effectenbewaarder Euroclear.
De Europese Unie heeft afgelopen vrijdag via een noodprocedure besloten om de Russische tegoeden voor onbepaalde tijd te bevriezen. Hiermee wordt voorkomen dat lidstaten met een pro-Russische houding, zoals Hongarije en Slowakije, hun veto kunnen gebruiken tijdens de gebruikelijke halfjaarlijkse verlenging van de sancties. Dit besluit maakt de weg vrij om de winsten uit deze activa te gebruiken voor leningen aan Oekraïne voor de jaren 2026 en 2027.
Woede in Boedapest
De reactie uit Hongarije is ongekend fel. De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken, Péter Szijjártó, waarschuwde maandag dat het besluit het risico op escalatie naar een niveau tilt "dat we in de afgelopen drie jaar niet hebben gezien". Volgens de minister negeert de EU haar eigen regels door de bevroren tegoeden op deze manier in te zetten.
"Dit is een oorlogsprovocatie van ongekende omvang," schreef Szijjártó op sociale media. Hij stelde dat het bevriezen van activa al een vergaande stap was, maar dat het daadwerkelijk gebruiken van het geld een grens overschrijdt. "Als er een oorlog uitbreekt tussen Europa en Rusland, zal Europa dit niet overleven."
Ook de Hongaarse premier Viktor Orbán haalde hard uit. Hij beschuldigde de Europese Commissie van het "systematisch verkrachten van het Europees recht" en stelde dat de EU-leiders zich met deze noodgreep boven de wet plaatsen. Hongarije heeft aangekondigd er alles aan te zullen doen om de "rechtmatige situatie te herstellen".
Rusland eist 200 miljard euro van Euroclear
Parallel aan de politieke ophef heeft de Russische centrale bank de daad bij het woord gevoegd. De bank is bij een rechtbank in Moskou een civiele procedure gestart tegen Euroclear. De instelling eist een schadevergoeding van 18,2 biljoen roebel, omgerekend tussen de 196 en 200 miljard euro.
Het Belgische Euroclear beheert het overgrote deel van de bevroren Russische staatsactiva, met een totale waarde van ongeveer 185 miljard euro. De Russische centrale bank stelt dat Euroclear onrechtmatig handelt door Russische fondsen en effecten te blokkeren en noemt de EU-plannen een schending van de soevereine immuniteit van staatsactiva. De schadeclaim omvat zowel de bevroren hoofdsom als de gederfde inkomsten.
Hoewel Russische vonnissen in de EU waarschijnlijk niet erkend zullen worden, waarschuwen analisten dat Rusland kan proberen beslag te leggen op tegoeden van Euroclear in 'vriendelijke' jurisdicties zoals China of de Verenigde Arabische Emiraten.
Belgische zorgen en Europese eenheid
De rechtszaak zet de schijnwerpers op de kwetsbare positie van België. De Belgische regering, gesteund door Italië, Malta en Bulgarije, heeft herhaaldelijk gewaarschuwd voor de financiële en juridische risico's van het plan. Uit peilingen blijkt bovendien dat twee derde van de Belgen tegen het vrijgeven van de tegoeden is, uit angst voor de gevolgen voor hun land als financieel knooppunt.
Kaja Kallas, de buitenlandchef van de EU, probeerde maandag de gelederen te sluiten. Ze noemde het gebruik van de tegoeden de "meest geloofwaardige optie" om Oekraïne te steunen zonder de Europese belastingbetaler direct te belasten. Ze reageerde ook op de juridische dreigementen uit Moskou: "Sommige landen zijn de dreigementen van Rusland meer gewend dan andere. Dit is intimidatie; als we verenigd blijven, zijn we veel sterker."
De Europese leiders komen later deze week bijeen op een top in Brussel om een definitief besluit te nemen over de inzet van de fondsen.
