Europese Commissie overweegt nieuwe inlichtingencel te midden van geopolitieke spanningen

De Europese Commissie onderzoekt de mogelijkheden om een nieuwe inlichtingeneenheid op te zetten. Dit initiatief, dat zich nog in een vroeg conceptueel stadium bevindt, moet de veiligheidscapaciteiten van de EU versterken en de informatievoorziening tussen lidstaten stroomlijnen. Dat hebben woordvoerders van de Commissie dinsdag bevestigd.

Aanleiding voor het plan is de steeds complexere internationale situatie. "We bevinden ons in een uitdagende geopolitieke en geo-economische omgeving," verklaarde woordvoerder Balazs Ujvari tegenover verslaggevers in Brussel.

Hoewel er geen specifieke directe aanleiding werd genoemd, wordt de noodzaak voor betere inlichtingenanalyse versterkt door de voortdurende Russische oorlog in Oekraïne, hybride dreigingen en onzekerheid over de toekomstige Amerikaanse betrokkenheid bij de Europese veiligheid onder president Trump.

Geen 'Europese CIA'

Het is volgens de plannen uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de Europese Unie zelf gaat spioneren of inlichtingen gaat vergaren, zoals de Amerikaanse CIA of de Nederlandse AIVD dat doen. In plaats daarvan wil commissievoorzitter Ursula von der Leyen een mechanisme creëren waarbij bestaande informatie van nationale diensten beter wordt samengebracht en geanalyseerd.

Volgens berichtgeving van de Financial Times is het plan om functionarissen van verschillende nationale inlichtingendiensten te detacheren bij de Commissie in Brussel. Een anonieme bron stelde in de zakenkrant: "De spionagediensten van de lidstaten weten een hoop en de commissie weet een hoop. We moeten een betere manier vinden om dat bij elkaar te brengen."

Aanvulling op bestaande diensten

De nieuwe cel moet een "kleine" eenheid worden die functioneert binnen het secretariaat-generaal van de Commissie. Het orgaan zal nauw samenwerken met de reeds bestaande Veiligheidsdirectie van de Commissie en de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO).

Momenteel beschikt de EU al over het Intelligence and Situation Centre (Intcen), dat veiligheidsanalyses maakt. De nieuwe cel is bedoeld als aanvulling hierop, niet ter vervanging.

Obstakels en kritiek

Hoewel de gesprekken gaande zijn, liggen er politieke en praktische obstakels op de weg. Nationale overheden zijn traditioneel terughoudend met het overdragen van bevoegdheden op het gebied van nationale veiligheid aan Brussel.

Daarnaast heerst er wantrouwen tussen inlichtingendiensten onderling over het delen van gevoelige data, mede door angst voor lekken naar Rusland-vriendelijke regeringen binnen de EU, zoals Hongarije.

Het plan kan ook rekenen op kritiek van buitenaf. De voormalige Griekse minister van Financiën, Yanis Varoufakis, haalde op platform X fel uit naar het idee en beschuldigde Von der Leyen ervan toch een "in Brussel gekweekte CIA" te willen creëren.

De woordvoerders van de Commissie benadrukken dat er nog geen besluiten zijn genomen over de naam, de personeelsomvang of een tijdpad voor de oprichting. De juridische en organisatorische kaders worden de komende tijd verder uitgewerkt.