De Nationale Bank van België (NBB) heeft in een nieuwe analyse gewaarschuwd voor de "zorgwekkende" toestand van de Belgische overheidsfinanciën. Hoewel de Belgische schuldgraad lager ligt dan die van landen als Japan, Italië of de VS, benadrukt de NBB dat dit geen reden is tot zelfgenoegzaamheid. De houdbaarheid van de schuld staat onder druk door structurele tekorten, stijgende rentelasten en een vergrijzende bevolking.

In het economisch tijdschrift van november 2025 analyseert de NBB de schuldhoudbaarheid van vijf landen met een hoge schuldenlast: België (104% van het bbp), Frankrijk (113%), de Verenigde Staten (122%), Italië (135%) en Japan (236%). Een veelgehoord argument in het publieke debat is dat de Belgische situatie "meevalt" in vergelijking met deze andere geavanceerde economieën. De Nationale Bank verwerpt deze redenering echter als gevaarlijk en eenzijdig.

Meer dan alleen het schuldniveau

Volgens de NBB wordt de houdbaarheid van schulden niet enkel bepaald door de hoogte van de schuldberg, maar vooral door de schulddynamiek en de toekomstige financieringsbehoeften.

De analyse wijst uit dat de risico's voor alle vijf de onderzochte landen hoog zijn, maar dat de oorzaken verschillen. Voor België is de situatie op korte termijn beheersbaar, maar op middellange termijn "zorgwekkend". Zonder beleidswijzigingen dreigt het begrotingstekort op te lopen tot 5,6% van het bbp tegen 2027.

De specifieke kwetsbaarheden voor België zijn:

• Hoge financieringsbehoeften: De overheid moet jaarlijks een bedrag herfinancieren dat gelijkstaat aan ongeveer 20% van het bbp. Dit maakt de staatskas gevoelig voor schommelingen op de financiële markten.

• Stijgende rentelasten: Nu de rentevoeten wereldwijd genormaliseerd zijn, nemen de kosten voor het afbetalen van de schuld toe.

• Vergrijzing: Hoewel recente hervormingen in 2025 de verwachte vergrijzingskosten op lange termijn hebben gehalveerd, blijven deze uitgaven zwaar wegen op de begroting.

Lichtpuntjes: De Belgische spaarder

Toch staat België er op bepaalde vlakken beter voor dan zijn "peers". Een belangrijk pluspunt is de netto-investeringspositie van het land. Dankzij de grote spaartegoeden van de Belgische gezinnen is België in feite een schuldeiser ten opzichte van het buitenland.

Dit biedt een buffer in tijden van crisis. De NBB verwijst hierbij naar de Europese schuldencrisis van 2011, toen Belgische gezinnen massaal staatsbons kochten op het moment dat buitenlandse investeerders afhaakten. Ook de gemiddelde looptijd van de Belgische schuld is met 10 jaar relatief lang, wat bescherming biedt tegen plotse renteschokken.

Vergelijking met andere grootmachten

De NBB legt uit waarom een vergelijking met landen die een hogere schuld hebben, mank loopt vanwege hun unieke kenmerken:

• Verenigde Staten (122% schuld): De VS kent de snelst stijgende schuld en kampt met een dubbel tekort (begroting én lopende rekening). Toch genieten de VS van een "exorbitant privilege": de dollar is de wereldwijde reservemunt en Amerikaanse staatsleningen worden gezien als de ultieme veilige haven. Dit drukt hun financieringskosten kunstmatig, een voordeel dat België niet heeft.

• Japan (236% schuld): Ondanks een torenhoge schuld wordt Japan beschermd door het feit dat bijna 90% van de schuld in handen is van binnenlandse beleggers en de centrale bank. Bovendien bezit de Japanse overheid enorme financiële activa, waardoor de nettoschuld veel lager ligt (134%).

• Italië en Frankrijk: Italië lijdt onder structureel lage groei, waardoor het land constant primaire begrotingsoverschotten moet boeken om de schuld te stabiliseren. Frankrijk vertoont, net als België, een zorgwekkend stijgend traject, verergerd door recente politieke instabiliteit.

Conclusie: Geen ruimte voor uitstel

De boodschap van de NBB is helder: hoewel er geen acuut gevaar dreigt voor een financiële crisis, is de huidige trend onhoudbaar.

De toezichthouder waarschuwt dat het marktsentiment snel kan omslaan. In een wereld van geopolitieke spanningen en hogere rentes kunnen liquiditeitsproblemen (geldgebrek op korte termijn) snel omslaan in solvabiliteitsproblemen (fundamentele onbetaalbaarheid). De NBB dringt er daarom op aan dat de volgende regering werk maakt van een geloofwaardige begrotingsconsolidatie om de Belgische welvaart op lange termijn veilig te stellen.