De toestand van het milieu in Europa is zorgwekkend en verslechtert verder. Dat blijkt uit het nieuwe rapport van het Europees Milieuagentschap (EEA), dat maandag werd voorgesteld. Het agentschap benadrukt dat klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling een directe bedreiging vormen voor de leefbaarheid én de economische competitiviteit van het continent. Zonder bijkomende inspanningen riskeren de EU-lidstaten hun milieudoelstellingen niet te halen.
België: vooruitgang, maar trage uitvoering
Voor België is de boodschap dubbel. Het land heeft de afgelopen jaren stappen gezet in de strijd tegen vervuiling en de uitrol van hernieuwbare energie, maar de vooruitgang is te traag en wordt afgeremd door structurele problemen. Zo stootte België in 2023 weliswaar 32,4 procent minder CO₂ uit dan in 1990, maar om de Europese doelstelling van 47 procent minder uitstoot in 2030 te halen, zijn bijkomende maatregelen noodzakelijk.
Het rapport prijst België voor zijn prestaties op vlak van recyclage en circulaire economie: het land haalt de Europese doelstelling om de helft van het stedelijk afval te recycleren en staat vierde in de EU qua hergebruik van materialen. Ook offshore windenergie is een sterk punt: enkel vijf landen wereldwijd beschikten in 2021 over meer capaciteit op zee.
Maar de uitrol van bijkomende windmolens en zonne-energie op land verloopt moeizaam. Te lange en herhaalde beroepsprocedures leiden tot vertragingen, waardoor projecten stilvallen. De institutionele complexiteit van België en lokaal verzet bemoeilijken de energietransitie verder. “Het aandeel hernieuwbare energie groeit, maar te traag,” luidt de analyse van het EEA.
Druk op landbouw, mobiliteit en ruimtegebruik
Naast energie wijst het rapport op drie andere grote drukpunten: mobiliteit, landbouw en verstedelijking. Het Belgische mobiliteitssysteem blijft sterk auto-afhankelijk, met files die zowel de gezondheid als de economie schaden. Tegelijk staat het voedselsysteem onder zware druk: de intensieve, hoogtechnologische landbouw stoot op ecologische én economische grenzen, terwijl boeren steeds kleinere winstmarges kennen.
Ook de open ruimte en natuur staan zwaar onder druk. Slechts 14,6 procent van het Belgische grondgebied is beschermd natuurgebied, ver onder de Europese doelstelling van 30 procent tegen 2030. Daartegenover staat dat België met 37,8 procent van zijn mariene gebieden wél beter scoort dan het EU-gemiddelde.
Politieke discussie over aanpak
Het rapport van het EEA plaatst de Belgische beleidsmakers voor moeilijke keuzes. Vlaanderen investeert bijvoorbeeld stevig in waterbuffers, natuurherstel en circulaire projecten via de Blue Deal, maar legt tegelijk strengere afstandsregels op voor windmolens, wat de uitrol kan vertragen. Ook de renovatieplicht – door het EEA geprezen als een efficiënte maatregel om structureel uitstoot te verminderen – ligt politiek onder vuur en zou mogelijk versoepeld worden.
Volgens Europarlementslid Sara Matthieu (Groen) toont het rapport vooral aan dat België ambitieuzer moet worden. “De stagnatie kost ons allemaal: hogere energiefacturen, meer schade door overstromingen en bosbranden, en natuur die in snel tempo achteruitgaat.”
De boodschap van het Europees Milieuagentschap gaat verder dan België. In heel Europa is 80 procent van de beschermde natuur er slecht aan toe, krijgt 34 procent van de bevolking te maken met watertekorten en warmt het continent dubbel zo snel op als de rest van de wereld. Het agentschap roept de EU en haar lidstaten daarom op om bestaande langetermijnmaatregelen uit het Europees Groen Pact sneller en grondiger uit te voeren.
