De opvangcrisis in België sleept niet alleen voort, ze wordt doelbewust verergerd. Dat zeggen Myria en het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM). De twee federale waakhonden beschuldigen de regering ervan de rechten van asielzoekers systematisch te schenden en zelfs de rechtsstaat uit te hollen.
“Onmenselijke en vernederende situatie”
Wie vandaag asiel aanvraagt in België, heeft wettelijk recht op opvang vanaf dag één. Toch stonden begin september nog altijd meer dan 1900 mensen op een wachtlijst. Ze wachten gemiddeld drie tot vier maanden en belanden intussen in kraakpanden, noodopvang of gewoon op straat.
“De Belgische autoriteiten aanvaarden bewust een onmenselijke en vernederende situatie, onwaardig voor een rechtsstaat,” klinkt het scherp in het rapport.
Vonissen naast zich neergelegd
Sinds 2022 heeft de Belgische staat meer dan 15.000 rechterlijke beslissingen én ruim 2300 uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens naast zich neergelegd. Allemaal verplichten ze de overheid om opvang te voorzien. Toch weigert ze dat systematisch te doen. De opgelegde dwangsommen – intussen goed voor ruim 10 miljoen euro – worden evenmin betaald.
“Een flagrante weigering om bevelen van de rechter uit te voeren,” stelde het Hof in het beruchte Camara-arrest van 2023.
Minder plaatsen, minder budget
Terwijl de nood stijgt, wordt het opvangnetwerk verder afgebouwd. Het aantal plaatsen zakte sinds eind 2024 en er komen geen nieuwe bij. Intussen steeg het aantal asielaanvragen vorig jaar met ruim 11 procent tot bijna 40.000. Dossiers worden steeds trager behandeld: gemiddeld duurt het nu 500 dagen voor er een beslissing valt.
Toch snoeit de regering diep in het budget. Fedasil, dat de opvang organiseert, ziet zijn dotatie tegen 2029 dalen met 83 procent. Ook lokale opvanginitiatieven verdwijnen en de mogelijkheid om financiële steun te geven in plaats van opvang wordt afgeschaft.
Politieke keuze
Minister van Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt (N-VA) laat er geen twijfel over bestaan: “Er komen geen extra opvangplaatsen. Dwangsommen betalen we niet.” Volgens haar is het opvangnet “verzadigd omdat velen misbruik maken van procedures”.
Maar ngo’s en advocaten spreken van moedeloosheid en machteloosheid. “Steeds minder mensen stappen naar de rechter, omdat een vonnis toch niets verandert,” zegt een advocaat die door Amnesty werd bevraagd.
Europa kijkt mee
Ook de Raad van Europa is scherp. Het Comité van Ministers riep België onlangs op om onmiddellijk werk te maken van meer opvangplaatsen en het naleven van gerechtelijke uitspraken. De huidige koers – met besparingen en geplande hervormingen die fair trial-garanties ondergraven – maakt de situatie volgens hen alleen maar precairder.
Voor Myria en FIRM is de conclusie duidelijk: België schendt niet alleen de rechten van asielzoekers, maar ook zijn internationale verplichtingen. “Zolang vonnissen niet worden uitgevoerd, blijft de rechtsstaat uitgehold en de humanitaire crisis verergeren.”
De opvangcrisis in cijfers
Asielaanvragen 2024: 39.615 (+11% t.o.v. 2023)
Gemiddelde behandelingstermijn dossiers: 496 dagen
Aantal opvangplaatsen juni 2025: 35.517 (–688 sinds januari)
Asielzoekers op wachtlijst (8 september 2025): 1.900+
Niet-uitgevoerde rechterlijke beslissingen sinds 2022: >15.000 (nationaal) + >2.300 (Europees)
Onbetaalde dwangsommen: 10,7 miljoen euro
Fedasil-budget: –83% tegen 2029 (van €838 miljoen in 2023 naar €138 miljoen)
